Türk ve dünya edebiyatlarına ait köşe taşı isimler eserler (şu aşamada 1980’e kadar) zaman çizgisinde, bir arada görülebilecek şekilde yer almaktadır. Zaman aralıkları ve listelerde Türk edebiyatının dönemleri esas alınmış; sadece, uzun aralıklar, kendi içinde 10-20-50 yıllık dönemlere bölünmüştür.
<< m.ö.
zaman çizgisinde...
1
Dünya Edebiyatında İsimler, Eserler (M.S.1-7.yy)
Pharsalia (1718 baskısı)
- Lucanus, Pharsalia (Bellum Civile, 59-65, 10 kitap, destanî şiir , Antik Roma Edb.)
- Persius (34-60), hiciv, Antik Roma Edb.)
- Phaedrus, masal, Antik Roma Edb.)
700
8-10.yy/ Türk ve Dünya Edebiyatında İsimler, Eserler
- Bozkurt Destanı (Göktürk dönemi)
- Ergenekon Destanı (Göktürk dönemi. 13.yy’da Reşidüddin tarafından yazıya geçirilmiştir.)
- Göktürk Yazıtları (8.yy)
- Tonyukuk Yazıtı (720-725)
- Kül Tigin Yazıtı (732)
- Bilge Kağan Yazıtı (735)
- Türeyiş Destanı (Uygur destanı)
- Göç Destanı (Uygur destanı)
- Uygur Metinleri (9-10 ve 11.yyılın ilk yarısı)
- “Altun Yaruk (Işık)” aslı Sanskritçe.
- Sekiz Yükmek” (8 yığın)
- İki Kardeş Hikayesi (Kalyanamkara ve Papamkara)
- “İki Kazık” metni
- “Turfan Türk Metinleri”
- “Eski Turfan Şarkıları”
- Irk Bitig (fal kitabı)
- Beowulf (700-750, İngiliz Edb.)
- Manas Destanı (9.yy, Kırgız destanı)
- Satuk Buğra Han Destanı (9-10.yy)
- Firdevsî, Şehnâme (977-1010, İran Edb.)
1000
11-12.yy/ Türk ve Dünya Edebiyatında İsimler, Eserler
Divanü Lügat-it Türk
- Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig (1068-1071, şiir)
- Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lügat-it Türk (1072-1074, sözlük)
- Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet (12.yy., şiir)
- Edib Ahmed Yüknekî, Atebetü’l-Hakāyık (12.yy., şiir)
- Battalnâme (11-13.yy)
- Hâkim Süleyman Atâ, Bakırgan Kitabı (şiir)
- İgor destanı (El yazması 1795’te bulundu. Rus Edb.)
1200
13.yy/ Türk ve Dünya Edebiyatında İsimler, Eserler
- Yunus Emre
- Divan (ilahileri ve diğer şiirlerinden oluşur)
- Risaletü’n-Nushiyye (didaktik mesnevi)
- Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî
- Mesnevî (1258-1268)
- Dîvân
- Fihi Ma Fih (dinî sohbetler)
- Mecalis-i Seb’a (vaazlar)
- Mektûbât
- Hacı Bektaş-ı Veli
- Makâlât
- Sultan Veled
- Dîvân
- İbtidâ-nâme (Veled-nâme, 1291, mesnevi)
- Ahmet Fakih, Çarh-nâme (kaside, tartışmalı!!!)
- Nasreddin Hoca, fıkralar
- İbn-i Alâ, Dânişmendnâme (1245, destan)
- Hoca Dehhani, divan şiirinin ilk örnekleri…
- Ali, Yusuf u Züleyha (Türk edebiyatında ilk)
- Dante Alighieri, Yeni Hayat (La Vita Nuova, 1293, şiir, İtalyan Edb.)
1300
14.yy/ Türk ve Dünya Edebiyatında İsimler, Eserler
- Gülşehrî,
- Felek-name (1301, mesnevi)
- Mantıku’t-Tayr (1317, mesnevi)
- Dante Alighieri, İlahî Komedya (La Divina Commedia, 1308-21, şiir, İtalyan Edb.)
- Aşık Paşa, Garib-name (1330, mesnevi)
- Francesco Petrarch, Canzoniere, (1330-1374, Laura için yazılmış soneler, İtalyan Edb.)
- Giovanni Boccaccio, Dekameron (1349-1353, hikâye, İtalyan Edb.)
- Hoca Mesud, Süheyl ü Nevbahâr (1350, çeviri)
- Şeyhoğlu Mustafa
- Hurşid-name (1387, mesnevi)
- Marzuban-name (mensur çeviri)
İlahi Komedya, Cehennem’den bir sahne…
- Geoffrey Chaucer, Canterbury Tales (1387-1400, İngiliz Edb.)
- Kadı Burhaneddin, Dîvân
- Şeyyad Hamza, Yusuf ile Züleyha (mesnevi)
- Abdal Musa
- Kaygusuz Abdal, Budalanâme (mensur)
- Nesîmî, Türkçe ve Farsça dîvanları (Azerî Edb.)
- Rabgûzî, Kısasü’l-Enbiya (1311, mensur, Harezm)
- Mahmud bin Ali, Nehcü’l-Ferâdis (vaaz, Harezm)
- İslâm, Mu’înü’l-Mürîd (şiir, Harezm)
- Kutb, Hüsrev ü Şirin (Altınordu)
- Harezmî, Muhabbet-name (1352, mesnevi, Altınordu)
- -, Codex Cumanicus (Altınordu)
- -, Bahtiyar-name (hikâye)
1400
Türk Edebiyatında İsimler, Eserler (15.yy)
- Ahmedî
- Cemşid ü Hurşid (1403, mesnevi)
- İskender-name (1405, mesnevi)
- Ahmed-i Dâî, Çeng-name (1405-1406, mesnevi)
- Ahmet Paşa, Dîvân
Vesîletü’n-necât’ın ilk iki sayfası
- Süleyman Çelebi, Vesiletü’n-necat (Mevlid, 1409, mesnevi)
- Yazıcıoğlu Mehmed, Muhammediye (1449, mesnevi)
- Şeyhi
- Hüsrev ü Şirin (mesnevi, çeviri)
- Harname (mesnevi)
- Necati, Dîvân
- Sinan Paşa, Tazarruname
- Mercimek Ahmed, Kabusname(çeviri)
- Avnî (Fatih Sultan Mehmed), Dîvân
- Adlî (II.Bayezid), Dîvân
- Cem Sultan, Cemşid ü Hurşid (mesnevi, çeviri)
- Karamanlı Nizamî, Dîvân
- Hacı Bayram Veli
“Ali Şîr Nevâî’nin Divan’ında, avlananları ve çevgân oynayanları tasvir eden iki minyatür”(TDV İslâm Ans.)
- Ali Şir Nevai (Çağatay Edb.)
- Hamse
- Mecalisü’n-Nefais (Türk edebiyatında ilk şuara tezkiresi)
- Muhakemetü’l-Lugateyn
- Mizanü’l-Evzan
1500
M.S.16.YY/ Türk ve Dünya Edebiyatında İsimler, Eserler
- Thomas More, Utopia (1516, İngiliz Edb.)
- François Rabelais
- Pantagruel (1532, hikâye, Fransız Edb.)
- Gargantua (1534, hikâye, Fransız Edb.)
- Ludovico Ariosto, Çılgın Orlando (1532, epik şiir, İtalyan Edb.)
“Kays’ın akıllanması için Kâbe’ye dua etmeye götürülüşü ile onun aşk çılgınlığının artmasını dilemesini gösteren minyatür” (TDV İslâm Ans.)
- Fuzûlî
- Leylâ vü Mecnûn (1535, mesnevi)
- Beng ü Bâde (mesnevi)
- Şikâyetname (mektup)
- Sehi Bey, Heşt Bihişt (1538, tezkire, “Osmanlı edebiyatında varlığı bilinen ilk tezkire”)
- Bâkî, Dîvân
- Bağdatlı Ruhi, Terkib-i Bend
- Zâtî, Dîvân
- Hayâlî, Dîvân
- Taşlıcalı Yahya
- “Şehzade Mustafa Mersiyesi”
- Hamse
- Nev’î, Netayicü’l-Fünun (mensur)
- Lâmi’î, İbretnüma (mensur)
- Muhibbî, Dîvân
- Dede Korkut Hikâyeleri (yazıya geçiriliş 15.yy sonu)
- Karacaoğlan
- Köroğlu
- Pir Sultan Abdal
- Babür Şah, Babürname (anı, Çağatay Edb.)
- Hatayi (Safevi hükümdarı şah İsmail), Dîvân (Azerî Edb.)
- Edmund Spenser (İngiliz Edb.)
- Çoban Takvimi (The Shepherdes Calendar, 1579, şiir)
- Periler Kraliçesi (Faerie Queene, 1590, epik şiir)
- Montaigne, Denemeler (1580, Fransız Edb.)
- Tasso, Kurtarılmış Kudüs (1581, destan, İtalyan Edb.)
- Matteo Bandello, hikâye, İtalyan Edb.)
Romeo ve Juliet, ilk baskı
- William Shakespeare (İngiliz Edb.)
- Romeo ve Juliet (1597, tiyatro)
- Hamlet (1599-1601, tiyatro)
- Francis Bacon, Denemeler (1597, İngiliz Edb.)
- Christopher Marlowe (İngiliz Edb.)
- “İhtiraslı Çobandan Sevgilisine” (1599, The Passionate Shepherd to His Love, şiir)
- Dr.Faustus (1620, tiyatro)
- Lope de Vega, komedi (İspanyol Edb.)
- Pierre de Ronsard (Fransız Edb.)
1600
1700
1800
1860
Tanzimat Edebiyatı Yıllarında İsimler, Eserler (1860-1895)
3 Kasım 1839’da Mustafa Reşit Paşa tarafından ilân edilen Gülhane Hatt-ı Hümâyunu
- Şinasi,
- Tercüme-i Manzume (1859-şiir-çeviri)
- “Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi” (1860)
- Şair Evlenmesi (1860-tiyatro)
- Müntehabât-ı Eş’ar (1862-şiir)
- Durub-ı Emsal-i Osmaniye (1863-atasözleri derlemesi)
- Charles Dickens, Büyük Ümitler (1861, roman, İngiliz Edb.)
- Gustave Flaubert, Salambo (1861, roman, Fransız Edb.)
- Victor Hugo, Sefiller (Les Misérables, 1862, roman, Fransız Edb.)
- İvan Sergeyeviç Turgenyev, Babalar ve Oğullar (1862, roman, Rus Edb.)
- Fyodor Mihayloviç Dostoyevski,
- Suç ve Ceza (1865, roman, Rus Edb.)
- Karamazov Kardeşler (1879, roman, Rus Edb.)
- Namık Kemal
- “Lisan-ı Osmani’nin Edebiyatına Dair BazıMülahazalar” (1866, eleştiri)
- Vatan Yahut Silistre (1873, tiyatro)
- Celaleddin Harzemşah (1875, tiyatro)
- İntibah (1876, roman)
- Cezmi (1881, roman)
- Alphonse Daudet
- Jack (1876, roman, Fransız Edb.)
- Sapho (1884, roman, Fransız Edb.)
- Ziya Paşa
- “Şiir ve İnşa” (1868, makale)
- Eş’ar-ı Ziya (1881)
- Zafername (1870)
- Harabat (1874)
- “Terkib-i Bend”
- Ahmed Midhat
- Kıssadan Hisse (1869, ders kitabı niteliğinde)
- Hace-i Evvel (ilk eseri, ders kitabı niteliğinde)
- Letaif-i Rivayât (1870-1893, uzun öyküler, kısa romanlar, tiyatro, çeviri, uyarlama)
- Felatun Bey’le Rakım Efendi (1876, roman)
- Müşahedat (1891, roman)
- Lev Tolstoy
- Savaş ve Barış (1869, roman, Rus Edb.)
- Anna Karenina (1876, roman, Rus Edb.)
- İvan İlyiç’in Ölümü (1886, roman, Rus Edb.)
- Direktör Âli Bey, Misafiri İstikal (1870, tiyatro)
- Şemseddin Sami
- Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat (1872-3-roman)
- Kamus-ı Türki
- Ebüzziya Tevfik, Ecel-i Kaza (1872, tiyatro)
- Thomas Hardy, Yeşil Ağaçlar Altında (1872, roman, İngiliz Edb.)
- Mark Twain,
- Tom Sawyer’in Maceraları (1876, roman, Amerikan Edb.)
- Huckleberry Finn’in Maceraları (1884, roman, Amerikan Edb.)
- Nigâr Hanım, Efsus I-II (1877-1891, şiir)
- Recaizade Mahmut Ekrem
- Talim-i Edebiyat (1879)
- Zemzeme I-II-III (1883-1885, şiir)
- Takdir-i Elhan (1886)
- Abdülhak Hamit Tarhan
- Sahrâ (1879, şiir)
- Makber (1885, şiir)
- Pierre Loti
- Aziyade (1879, roman, Fransız Edb.)
- İzlanda Balıkçısı (1886, roman, Fransız Edb.)
- Nabizade Nazım
- Zehra (1880, roman)
- Karabibik (1890, uzun hikâye)
- Emile Zola
- Nana (1880, roman, Fransız Edb.)
- Germinal (1885,roman, Fransız Edb.)
- Henrik İbsen
- Hortlaklar (1881, tiyatro, Norveç Edb.)
- Halk Düşmanı (1882, tiyatro, Norveç Edb.)
- Hedda Gabler (1891, tiyatro, Norveç Edb.)
- Antonio Fogazzaro, Malombra (1884, roman, İtalyan Edb.)
- Muallim Naci
- Âteş-pâre (1884-86, şiir)
- Şerâre (1885, şiir)
- Guy de Maupassant
- Güzel Dost (1885, roman, Fransız Edb.)
- Pierre ve Jean (1888, roman, Fransız Edb.)
- Samipaşazade Sezai,
- Sergüzeşt (1888, roman)
- Küçük Şeyler (Öykü, deneme ve çeviriler)
- Mizancı Murat, Turfanda mı Turfa mı? (1890, roman)
- Knut Hamsun
- Açlık (1890, roman, Norveç Edb.)
- Pan (1894, roman, Norveç Edb.)
- İsmail Sefa, Huz mâ Sefâ (1891, şiir)
- Oscar Wilde, Dorian Gray’in Portresi (1891, roman, İngiliz Edb.)
- Fatma Aliye, Muhâderat (1892, roman)
- Mehmet Celal, Gazellerim (1894)
1896
Servet-i Fünûn Edb. Yıllarında İsimler, Eserler (1896-1901)
Tevfik Fikret, “Peri-i Şiirime” (Servet-i Fünûn, Nr.441, 24 Ağustos 1899)
- Recaizade Mahmut Ekrem, Araba Sevdası (1896, roman)
- Nabizade Nazım, Zehra (1896, roman)
- Ahmet Rasim, Gecelerim (1896, anı)
- İsmail Sefa, Mensiyyat (1896, şiir)
- Henryk SienKiewicz, Quo Vadis (1896, roman, Polonya Edb.)
- H.G.Wells, Dr.Moreau’nun Adası (1896, roman, İngiliz Edb.)
- Halit Ziya Uşaklıgil
- Mai ve Siyah
- Aşk-ı Memnu (1900, roman)
- Andre Gide, Dünya Nimetleri (1897, roman, Fransız Edb.)
- Mehmet Emin Yurdakul, Türkçe Şiirler (1898)
- Hüseyin Rahmi Gürpınar, Mürebbiye (1899, roman)
- Lev Tolstoy
- Diriliş (1899, roman, Rus Edb.)
- Hacı Murat (1901, roman, Rus Edb.)
- Tevfik Fikret, Rübâb-ı Şikeste (1899, şiir)
- Thomas Mann, Buddenbroklar (1900, roman, Alman Edb.)
- Jack London, Kurt Kanı (1900, roman, Amerikan Edb.)
- Mehmet Rauf, Eylül (1901, roman)
- Ahmet Hikmet Müftüoğlu, Hâristan ve Gülistân (1901, hikâye)
- J.Rudyard Kipling, Kim (1901, roman, İngiliz Edb.)
- O’Henry (William Sydney Porter), “The Gift of the Magi” (1901, hikâye, Amerikan Edb.)
1902
1908
1923
Her daim güncellemeye açık…
Basılı kaynaklar dışında kontrol amaçlı yararlanılan ana kaynaklar:
İlgili:
- Eşleştirme (Köşe taşı isimler eserler –Yazar-Eser-Tür Eşleştirme (Cumhuriyet Dön.)
- Eşleştirme (Köşe taşı isimler eserler –Yazar-Eser-Tür Eşleştirme (Tanzimat-SF-Millî Ed.)